पश्चिम सिक्किमको ८ माइल गेजिङको एउटा सानो कोठामा केही विद्यार्थीहरू युवा सङ्गठन गठन गर्न भेला भए। यो भेला कलेज कालको मैत्रीपूर्ण लामो प्रक्रियाको परिणति थियो। हामी सबै ग्रामीण सिक्किमका थियौँ र धेरैजसो पश्चिम र दक्षिण सिक्किमका थियौँ। हामी सबैले सरकारी विद्यालयहरूमा पढेका थियौँ र लगभग सबैले स्कुलमा शिक्षकको अभाव, पुस्तकालय र प्रयोगशाला सुविधाहरूको अभाव जस्ता समस्याहरूको सामना गरेका थियौँ। हाम्रो परिवारका सबै सदस्यहरू चिकित्सा उपचारका लागि सरकारी अस्पतालहरूमा जान्छन्, सार्वजनिक यातायातमा यात्रा गर्छन् र हाम्रा सबै आमाबाबु मुख्यतया किसान हुन्। हाम्रा बैठकहरूमा हामीले धेरै मुद्दाहरूमा छलफल, बहस र बहस गर्यौँ। हामीले तादोङ कलेज नजिकै र नाम्चीमा भाडामा लिएका कोठाहरूमा सामूहिक पठनहरू आयोजना गर्यौँ। हाम्रो प्रमुख कार्य साहित्य, सङ्गीत, कला र विज्ञान मार्फत सिक्किमेली युवाहरू र आम जनतालाई जागृत गर्नु थियो। पहिलो बैठकमा हामीले नयाँ दृष्टिकोण नामक द्विभाषी त्रैमासिक साहित्यिक पत्रिका सुरु गर्ने निर्णय लियौँ , जुन प्रकाशित गर्यौँ र पछि केही अरू संस्करणहरू पनि प्रकाशित गर्यौँ।
हाम्रो कलेजमा राम्रो स्वास्थ्य सेवा प्रणाली, राम्रो पूर्वाधार, कामदारहरूका लागि उचित न्यूनतम ज्याला र राम्रो सार्वजनिक यातायात प्रणालीका लागि हाम्रो जायज मागहरू धेरै महँगो साबित भए।
सन् २०१७ मा जब हामीले सिक्किम प्रोग्रेसिभ युथ फोरम (एसपिवाइएफ) सुरु गर्यौँ , त्यस समय एसपिवाइएफ एक दिन सडकमा ओर्लेर अघि बढ्नेछ अनि सिक्किम सशस्त्र प्रहरीसँग घम्साघम्सी हुनेछ भन्ने हामीले कहिल्यै कल्पना गरेका थिएनौँ । वास्तवमा, जब हामीले सङ्गठन सुरु गर्यौँ, हाम्रो उद्देश्य सिक्किमका युवाहरूमा पढ्ने बानी बसाल्नु, वैज्ञानिक मनोवृत्ति निर्माण गर्नु, साहित्य विकास गर्नु आदि थियो। राम्रो स्वास्थ्य सेवा प्रणाली र न्यूनतम ज्यालाको माग गर्नु हाम्रो योजनामा थिएन। यद्यपि, विद्यमान सामाजिक अन्यायहरूको बारेमा हाम्रो जागरूकता बढ्दै जाँदा यी मुद्दाहरूलाई सम्बोधन गर्ने तीव्र इच्छाले हामीलाई आकर्षित गर्यो।
हाम्रो कलेजमा राम्रो स्वास्थ्य सेवा प्रणाली, राम्रो पूर्वाधार, कामदारहरूका लागि उचित न्यूनतम ज्याला र राम्रो सार्वजनिक यातायात प्रणालीका लागि हाम्रो जायज मागहरू धेरै महँगो साबित भए। हाम्रा एक दर्जन सदस्यहरूलाई पक्राउ गरियो, जसमध्ये धेरैजसोले चार वर्षसम्म कानुनी उत्पीडन र सरकारले दायर गरेको फौजदारी मुद्दाको सामना गरे, र हाम्रो टोलीका चार सदस्यहरूलाई कलेजबाट निष्कासन गरियो र हामीमध्ये केहीलाई आधिकारिक पत्रकार सम्मेलनहरूमा खुलेआम आतङ्कवादी र राष्ट्रविरोधीको रूपमा लेबल लगाइयो।
दयनीय स्वास्थ्य सेवाहरू
सन् २०१७ मा जिल्ला अस्पताल गेजिङमा डाक्टर र नर्सहरू अनि एक्स-रे र अल्ट्रासोनोग्राफीका लागि उपकरणहरूको गम्भीर अभाव थियो । स्क्रब टाइफसको कारणले हुने ज्वरोबाट मानिसहरू मरिरहेका थिए। हामीले पश्चिम जिल्लाका जिल्ला मजिस्ट्रेट, क्षेत्रका विधायकहरू, स्वास्थ्य मन्त्री र राज्यका मुख्यमन्त्रीलाई पनि पत्र लेख्यौँ। हामीले केही नर्सहरू, डाक्टरहरू, एक्स-रे, अल्ट्रासोनोग्राफी मेसिन, आवश्यक औषधिहरू जस्ता आवश्यक उपकरणहरूका लागि अनुरोध गर्यौँ। हामीले मुख्यमन्त्रीलाई भेट्ने अनुमति पायौँ र हामीले हाम्रा मागहरू दोहोर्यायौँ। उहाँले हामीलाई केही हप्तामा मागहरू पुरा हुने आश्वासन दिए। यद्यपि, अस्पतालमा कुनै पनि उल्लेखनीय परिवर्तन भएन। छ महिना बितिसक्दा पनि मानिसहरूले दुःख भोगिरहे; हाम्रो आफ्नै अस्पतालमा मानक स्वास्थ्य सेवाको अभावका कारण आम जनता पीडित भएको देखेर हामी दुःखी भयौँ। हामीले गेजिङ बजारमा र्याली आयोजना गर्यौँ; एक हजारभन्दा बढी मानिसहरूले भाग लिए। पञ्चायत सदस्यहरू र पार्टी नेताहरूबाट धम्की र चेतावनीहरू हुँदाहुँदै पनि मानिसहरू आए। हामीले गेजिङको जिल्ला अस्पतालका लागि भारतीय जनस्वास्थ्य मानक ( IPHS) निर्देशिका पुरा गर्न माग गर्दै ज्ञापनपत्र तयार गर्यौँ । स्वास्थ्यमन्त्रीलाई भेटेर ज्ञापनपत्र बुझाउने हाम्रो प्रयासमा बलपूर्वक रोकटोक र धम्की पाइयो। साँझ हामीलाई कार्यालय परिसरबाट जबरजस्ती घिसारेर बाहिर निकालियो।
एसपीवाईएफ युवाहरूको पहिलो र्याली पश्चिम सिक्किमको गेजिङमा / सौजन्य: शंकर शर्मा
हामीले रातभरि उहाँको कार्यालय अगाडि सडक किनारमा बिताउने निर्णय गर्यौँ। चौबीस घन्टापछि मन्त्री स्वास्थ्य सचिव र विभागका अन्य उच्च-स्तरीय अधिकारीहरूसँग हामीलाई भेट्न आए। उहाँहरू हाम्रा मागहरू स्वीकार गर्न सहमत हुनुभयो र उहाँ र केही उच्च-स्तरीय व्यक्तिहरूद्वारा विधिवत हस्ताक्षर गरिएको लिखित आश्वासन दिनुभयो । अधिकारीहरूले हामीलाई आश्वासन दिए कि आइपिएचएस मापदण्डहरूको ९० प्रतिशत एक महिना भित्र पुरा हुनेछ र बाँकी दस प्रतिशत महिना बितेपछि। झिना-मसिना केही परिवर्तनहरू देखा परे तर त्यो अवधिमा अस्पतालमा कुनै गुणात्मक परिवर्तन भएन। सरकारले आम जनताको जीवनको बारेमा कति कम चिन्ता लिँदो रहेछ भन्ने बुझेर हामीलाई धोका दिइएको महसुस भयो, हामी छक्क पर्यौँ। उनीहरूले हामीसँग खुलेआम झूट बोल्नेछन् भनेर हामीले कल्पना पनि गरेका थिएनौ । हामीसँग विकल्पहरू सकिन लागेका थिए।
हामी अभियान अघि बढाउन केन्द्रित भयौँ। हाम्रा सदस्यहरू र स्वयंसेवकहरू घर-घर गएर पनि पश्चिम जिल्लाको दुर्गम गाउँहरूमा जागरूकता जगाउँदै र समर्थन जुटाउँदै गए ।
त्यसपछि गेजिङदेखि गान्तोकसम्म १४० किलोमिटरको दुरीमा रहेको गान्तोक चलो - पदयात्रा गर्ने निर्णय गर्यौँ । यो हाम्रो प्रारम्भिक बिस र किशोरावस्थाको अन्त्यतिरका युवाहरूको समूहद्वारा सञ्चालित संस्थाका लागि ठुलो चुनौती थियो। हामी यस्तो काम गर्ने योजनामा थियौँ जुन हामीले पहिले कहिल्यै प्रयास गरेका थिएनौँ, हामीमध्ये कसैलाई पनि त्यस्तो मार्चको सम्झना थिएन। हामी अभियान अघि बढाउन केन्द्रित भयौँ। हाम्रा सदस्यहरू र स्वयंसेवकहरू घर-घर गएर पनि पश्चिम जिल्लाको दुर्गम गाउँहरूमा जागरूकता जगाउँदै र समर्थन जुटाउँदै गए । मार्चका लागि हामीले पश्चिम , दक्षिण र पूर्व तिनै जिल्लाका प्रशासनहरूबाट अनुमति लिनुपर्यो । हामीमध्ये पचास जनाका लागि खाना र आवासको व्यवस्था गर्नुपर्यो । हामी सबै धेरै युवा र अनुभवहीन थियौँ। हामी प्रायः कलेज र स्कूलका विद्यार्थीहरू थियौँ। वैधताको पनि मुद्दा थियो। हामी पच्चीस वर्ष पुरानो शासनको विरोध गरिरहेका छौँ भन्ने हामीलाई थाहा थियो, जसको प्रशासनिक र राजनीतिक नियन्त्रण धेरै बलियो थियो। हाम्रो आन्दोलन विरुद्ध प्रचार र अफवाह फैलिएको थियो। तर हामी परिवर्तन ल्याउन दृढ थियौँ, हामी सबैका लागि सम्मानजनक जीवनका लागि लडिरहेका थियौँ।
“गान्तोक चलो”: जनताको समर्थन
हाम्रो समूहका सबै सदस्यहरू आर्थिक रूपले कमजोर समाजका थिए। हामीमध्ये कसैको पनि निम्न मध्यम वर्गको हैसियत थिएन। हाम्रा आमाबाबु कोही पनि वर्ग ४ -का सरकारी कर्मचारी थिएनन् र मुश्किलले साक्षर थिए। हाम्रो कुनै सम्पर्क थिएन, कुनै प्रभाव थिएन। तैपनि जनताको अत्यधिक समर्थनका कारण हामीले पच्चिस वर्ष पुरानो शासनलाई जवाफदेही बनाउन सक्यौँ। गान्तोक चलो दुई हप्तासम्म चल्यो। वास्तविक मार्च तिन महिनाभन्दा बढी तयारीको साथ अघि बढेको थियो। निस्सन्देह धेरै मानिसहरू सरकार विरोधी शक्तिको रूपमा हेरिएकोसँग सङ्गत गर्न डराउँथे।
हाम्रो कुनै सम्पर्क थिएन, कुनै प्रभाव थिएन। तैपनि जनताको अत्यधिक समर्थनका कारण हामीले पच्चिस वर्ष पुरानो शासनलाई जवाफदेही बनाउन सक्यौँ।
यद्यपि, हामीले माग गरिरहेको कुरा न्यायसङ्गत र वैध थियो भनेर भित्री रूपमा उनीहरूलाई थाहा थियो। डरको स्थिति हुँदाहुँदै पनि मानिसहरूले मागको बारेमा छलफल गर्न रातमा हामीलाई फोन गर्ने गरेका थिए। गाउँहरूमा घरदैलो अभियानको क्रममा उनीहरूले आफ्ना समस्याहरू सजिलैसँग साझा गरे। उनीहरूमध्ये धेरैले आफ्ना प्रियजनहरू गुमाएका थिए र यदि उनीहरूले राम्रो स्वास्थ्य सेवा पाएको भए उनीहरूलाई बचाउन सकिन्थ्यो भन्ने विश्वास राखेका थिए। कोही आफ्नो सानो बच्चा , वृद्ध आमाबाबु वा कमजोर स्वास्थ्य सेवाका कारण आफ्नो नजिकको कोही गुमाएको सम्झेर रुन्थे । प्रायः बिरामीहरूलाई सिलिगुडी रेफर गरिन्थ्यो तर परिवारहरूसँग निजी अस्पतालहरूमा लैजाने आर्थिक क्षमता थिएन। उनीहरू आफ्ना प्रियजनहरूलाई घर फर्काएर मृत्युको प्रतीक्षा गर्न बाध्य भए।
मानिसहरूले हामीलाई सक्दो सहयोग गर्न तयार थिए। गान्तोकमा लामो मार्च र धर्नाको समयमा, मानिसहरूले हामीलाई खाना, पेय पदार्थ, कम्बल आदि ल्याउँथे । गान्तोक जाँदा , सम्पूर्ण गाउँ हामीलाई खाना र आश्रय प्रदान गर्न एकसाथ आउँथे। मानिसहरूले आफ्नो कार रोकेर दान गर्थे। सिक्किम प्रोग्रेसिभ युथ फोरमले गरेको सबै कुरा जनताको योगदानबाट समर्थित छ। जीवनका सबै क्षेत्रका मानिसहरू हामीलाई समर्थन गर्न आए । एक सत्तरी वर्षीय वृद्ध हामीसँग गेजिङदेखि गान्तोकसम्म हिँडे र हामीसँगै रहे। एसपिवाइएफ जनताको, जनताका लागि, जनताद्वारा सङ्गठन बनेको थियो। आम जनता हामीले प्रकाशित गरेको मुद्दासँग सम्बन्धित हुन सक्थे।
न्यूनतम ज्यालाको माग
सिक्किमका धेरै मानिसहरू औषधि कम्पनीहरू, जलविद्युत कम्पनीहरू, सार्वजनिक क्षेत्रका काम, सरकारी विभागहरू आदिमा अस्थायी अनुबन्धित श्रमिकको रूपमा कार्यरत छन्। उनीहरूको अनुबन्धका सर्तहरूले उनीहरूलाई आफ्नो सेवा अवधिभर न्यूनतम ज्यालामा काम गर्न बाध्य पार्छ। उनीहरूसँग कुनै अवकाश लाभ, उपदान, चिकित्सा बिमा वा अरू केही छैन। उनीहरूको काम कहिल्यै नियमित हुने थिएन। उनीहरूमध्ये धेरैलाई कम्पनीले सोझै नभएर श्रमिक ठेकेदारहरू मार्फत लिएका थिए। उनीहरूले प्रति दिन ३०० रुपैयाँ पाउँदै आएका थिए। कल्पना गर्नुहोस्, सामान्य भोजनालयमा एक प्लेट भातको मूल्य २०० रुपैयाँ पर्ने ठाउँमा त्यो रकमले परिवारलाई कसरी भरण पोषण गर्थे। हामीले न्यूनतम ज्याला १९४८ -को न्यूनतम ज्याला ऐन अनुसार गणना गर्यौँ। सिक्किमको मुद्रास्फीतिलाई ध्यानमा राख्दै , ऐन अनुसार न्यूनतम ज्याला प्रति दिन ७०० रुपैयाँ हुनुपर्छ । यसको आधारमा हामीले प्रति महिना न्यूनतम ज्याला २१००० रुपैयाँ माग गर्यौँ ।
उनीहरूको अनुबन्धका सर्तहरूले उनीहरूलाई आफ्नो सेवा अवधिभर न्यूनतम ज्यालामा काम गर्न बाध्य पार्छ। उनीहरूसँग कुनै अवकाश लाभ, उपदान, चिकित्सा बिमा वा अरू केही छैन। उनीहरूको काम कहिल्यै नियमित हुने थिएन।
हामीले ऐन अनुसार उनीहरूको न्यूनतम ज्याला कति हुनुपर्छ भनेर मजदुरहरूलाई भेट्न थाल्यौँ। हामीले सामाजिक सञ्जाल ह्यान्डलहरू प्रयोग गर्यौँ, मजदुर वर्गका लागि हाम्रो चिन्ता र समर्थन फैलाउन पर्चाहरू वितरण गर्यौँ। न्यूनतम ज्यालाको प्रश्न राज्यमा प्रमुख मुद्दा बन्यो। २०२२ मा, हामीले सिङतामको गोलिटार मैदानमा मे दिवस कार्यक्रम आयोजना गर्यौँ । सरकारले आफ्नै मे दिवस कार्यक्रम आयोजना गरे पनि, हाम्रो मे दिवस कार्यक्रममा हजारौँको सङ्ख्यामा मजदुरहरू उपस्थित भए। कार्यक्रमको मुख्य माग न्यूनतम दैनिक ज्याला ७०० रुपैयाँ पुर्याउनु थियो। कार्यक्रम आयोजना गर्न हामीले प्रत्येक कामदारबाट १०० रुपैयाँ सङ्कलन गरेका थियौँ। कार्यक्रमको दिन हामीले हजारौँ मजदुरहरूबाट हस्ताक्षर सङ्कलन गरेका थियौँ। पछि हामीले श्रममन्त्री, सचिवलाई भेटेर ज्ञापनपत्र बुझायौँ। बढ्दो मागप्रति प्रतिक्रिया जनाउँदै मुख्यमन्त्रीले न्यूनतम ज्याला प्रतिदिन ५०० रुपैयाँ पुर्याउने घोषणा गर्नुभयो। हाम्रो माग दैनिक ज्याला ७०० रुपैयाँ भए पनि, कामदारहरू वृद्धिप्रति खुसी थिए। यद्यपि, घोषणा पछि कुनै आधिकारिक सूचना आएन। यो खुशी पनि छोटो समयका लागि रह्यो। विभिन्न कारखानाहरूमा कामदारहरूले आन्दोलन गर्न थाले। तिनीहरू आउन थाले। हामीसँग सहयोगका लागि सम्पर्क गरे। हाम्रा तिन सदस्यहरू नाम्ची जिल्लाको समरदुङस्थित एउटा कारखानामा जाँदै गर्दा प्रहरीले उनीहरूलाई पक्राउ गर्यो। साँझ परिसकेको थियो। उनीहरूलाई नाम्ची प्रहरी चौकीमा लगियो। पक्राउपछि मजदुरहरूको आन्दोलन धेरै गुणा बढ्यो। उनीहरू आफ्नो कारखानाबाट सडकमा निस्कन थाले। आन्दोलन नियन्त्रण बाहिर जाने डरले हाम्रा सदस्यहरूलाई रिहा गरियो। दक्षिण सिक्किमको मामरिङमा मजदुरहरूले उनीहरूलाई नायकको रूपमा स्वागत गरे। चाँडै मजदुरहरूको तलब प्रति महिना १५००० रुपैयाँ पुर्याइयो , जुन पर्याप्त थिएन तर पहिले पाउँदै आएको भन्दा राम्रो थियो।
महामारी र यात्रा लागत
महामारीको समयमा श्रमिक वर्गको अवस्था झनै खराब भयो। व्यवसाय बन्द भए, मानिसहरूको आम्दानीको स्रोत सुक्यो। यद्यपि, बिस्तारै प्रतिबन्धहरू कम हुँदै गए । विद्यालयहरू खुल्न थाले, राजनीतिक जमघटहरू फेरि सुरु भए तर सरकारले अतार्किक यात्रा प्रतिबन्धहरू लगाएको थियो । ट्याक्सी र बसहरूले सवारी साधनको आधा क्षमता मात्र बोक्न सक्थे , फलस्वरूप , भाडा दोब्बर भयो। पहिले नै आर्थिक सङ्कटबाट गुज्रिरहेका मानिसहरूलाई दोब्बर भाडा तिर्न बाध्य पारियो। दसैँ पर्व नजिकिँदै थियो। प्रतिबन्धले गाउँहरूमा सवारी साधनको गम्भीर अभाव सिर्जना गरेको थियो । हामीले यातायात विभागलाई पत्र लेख्यौँ, सम्बन्धित मन्त्रीलाई भेट्यौँ। तर केही भएन। हामीलाई भनियो कि गृह विभागले प्रतिबन्ध लगाएको हो। जब हामी त्यहाँ सचिवलाई भेट्यौँ, बैठकबाट केही निस्किएन । हामीले सूचना जारी नभएसम्म कार्यालय रहेको सचिवालयको ठिक अगाडि बस्ने निर्णय गर्यौँ। सुरुमा हामी तिन जना ( म, रूपेन र प्रवीण उप्रेती) थियौँ। चाँडै नै हामीसँग केही थप मानिसहरू सामेल भए। त्यहाँ केही रात बिताएपछि, हामीलाई पक्राउ गरियो र सदर प्रहरी चौकीमा लगियो र हामी विरुद्ध पहिलो सूचना रिपोर्ट दर्ता गरियो। हाम्रो गिरफ्तारीको तुरुन्तै, एउटा सूचना जारी गरियो जसद्वारा बस भाडा फेरि सामान्य भाडामा घटाइयो। यद्यपि, ट्याक्सीहरूका लागि प्रतिबन्धहरू अझै पनि कायमै थिए। हामीले प्रहरी चौकी भित्र भोक हडताल गर्ने निर्णय गर्यौँ। त्यस दिन दिउँसो हामीलाई जबरजस्ती सर थुटोब नामग्याल मेमोरियल (एसटिएनएम) अस्पतालमा मेडिकल परीक्षणका लागि लगियो। अचम्मको कुरा के छ भने, स्वास्थ्य परीक्षण गर्नुको सट्टा हामीलाई त्यहाँ रिहा गरियो। हाम्रा मागहरू अझै पुरा हुन बाँकी थिए। हामीले धर्नाका लागि तोकिएको स्थानमा जिल्ला अदालत नजिकै सोही मागका लागि हाम्रो धर्ना जारी राख्ने निर्णय गर्यौँ । हामीले त्यहाँ दसैँ मनायौँ। लगभग एक हप्ता पछि, सहमति भयो र प्रतिबन्धहरू हटाइयो र भाडा सामान्य बनाइयो।
प्रतिशोधपूर्ण कार्वाही
त्यसपछि प्रहरी विशेष शाखाबाट समन र भ्रमण, धम्की र पीडित बनाउने जस्ता प्रतिशोधका श्रृङ्खलाहरू सुरु भए।
अभिभावकहरूलाई भनियो एसपिवाइएफसँग निरन्तर सम्पर्कमा रहे भने उनीहरूका बालबालिकाको भविष्य वा करियरको सम्भावना अन्धकारमय हुनेछ । एसपिवाइएफका सात वरिष्ठ नेताहरू विरुद्ध फौजदारी मुद्दा दायर गरियो । र शिक्षा विभागका प्रमुख सचिवद्वारा एसपिवाइएफसँग सम्बन्धित चार विद्यार्थीहरू विरुद्ध एफआइआर दर्ता गरियो। केही दिनपछि उनीहरूलाई कलेजबाट निष्कासन गरियो। तत्कालीन शिक्षामन्त्रीलाई भेट्न गएका तिस विद्यार्थीमध्ये चार जनालाई निष्कासन गरियो र उनीहरू विरुद्ध फौजदारी मुद्दा दर्ता गरियो।
कलेज र विभाग विरुद्ध एक वर्ष लामो न्यायिक लडाईँ सुरु भयो। अन्ततः सिक्किमको उच्च अदालतले निष्कासन आदेश खारेज गर्यो र विद्यार्थीहरूलाई आफ्नो अध्ययन पुरा गर्न अनुमति दिइयो। सदर थानामा एफआईआर दर्ता भएपछि जिल्ला अदालतमा लामो मुद्दा चल्यो। लगभग तीन वर्षसम्म, एसपिवाइएफका नौ सदस्यहरू जिल्ला अदालतमा मुद्दा चलाइयो। अदालतमा तिन वर्षको पीडादायी मुद्दा पछि उनीहरूलाई निर्दोष घोषित गरियो। मुद्दा ढिलाइ गर्न, दर्जनौँ प्रहरी कर्मचारीहरूलाई साक्षीको रूपमा नाम दिइएको थियो, जसले जानाजानी समन छुटाउने गर्थे। हाम्रा सदस्यहरू सिक्किमका विभिन्न भागहरूबाट गान्तोकमा केही हप्तामा मुद्दामा उपस्थित हुन यात्रा गर्नुपर्थ्यो। मुद्दा चलाइरहेका हाम्रा केही सदस्यहरू अझै पनि विद्यार्थी थिए। अदालतको कार्यवाहीमा उपस्थित हुन उनीहरूले कक्षाहरू छुटाउनुपरेको थियो। मुद्दा तिन वर्षभन्दा बढी समयसम्म चल्यो, अदालतमा चालिस भन्दा बढी उपस्थित भए।
सङ्घर्ष जारी छ
हाम्रो ग्रासरुट आन्दोलन सिक्किमका आम जनताले सामना गर्ने समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न कटिबद्ध छ। यहाँका मानिसहरू अनिश्चित जीवन बिताउँछन्, एउटा यस्तो जीवन जहाँ आधारभूत सामाजिक सुरक्षा छैन। धेरैजसो परिवारहरूमा, विशेष गरी ग्रामीण क्षेत्रहरूमा, यदि परिवारको कोही बिरामी पर्छ भने, उनीहरूले अस्पताल जान पैसा माग्न स्थानीय विधायककहाँ जानुपर्छ। उनीहरूले स्वास्थ्य सेवा पाउँछन् कि पाउँदैनन् भन्ने कुरा विधायकको मुडमा निर्भर गर्दछ। यदि उनले उनीहरूलाई आर्थिक सहयोग अस्वीकार गरे भने, बिरामीहरूको उपचार हुनेछैन। यदि उनले केही आर्थिक सहयोग प्रदान गरे भने यो सधैँ एउटा आभारी रहनुपर्ने बाध्यतासँग जोडिएको हुन्छ। यसले आत्मसम्मान र मानवीय मर्यादामा गम्भीर सम्झौता गर्छ। स्वास्थ्य सेवामा हाम्रो माग मानक स्वास्थ्य सेवाहरूका लागि रहेको छ, सबैका लागि किफायती, ताकि कोही पनि निको हुन सक्ने रोगहरूको कारणले मर्न नपरोस्। एउटा मानक सार्वजनिक स्वास्थ्य सेवा प्रणाली एउटा ठुलो सामाजिक सुरक्षा हो। कोही बिरामी परेमा धेरै परिवारहरूले सबै कुरा गुमाउँछन्।
हाम्रो ग्रासरुट आन्दोलन सिक्किमका आम जनताले सामना गर्ने समस्याहरूलाई सम्बोधन गर्न कटिबद्ध छ।
त्यस्तै गरी, शिक्षाका लागि हाम्रो आन्दोलन सबैका लागि गुणस्तरीय शिक्षा सुनिश्चित गर्नु हो। गुणस्तरीय शिक्षा भनेको परिवारलाई गरिबी र जीवनको अपमानबाट माथि उठाउने सबैभन्दा निश्चित तरिका हो। संसारमा संचित ज्ञानको खजाना हजारौँ वर्षको सामूहिक मानव प्रयासको परिणाम हो। यो मानव जातिको सामूहिक सङ्घर्षको परिणाम हो। त्यसैले, यो ज्ञान सबैलाई उपलब्ध गराउनु पर्छ। दुर्भाग्यवश ग्रामीण क्षेत्रका सरकारी विद्यालयहरू र उच्च श्रेणीका निजी विद्यालयहरूमा शिक्षाको गुणस्तरमा ठुलो खाडल छ । सरकारी विद्यालयहरूमा, गुणस्तरीय शिक्षकहरूको अभाव छ र आधारभूत पूर्वाधारको अभाव छ। सिक्किमका अधिकांश विद्यालयहरूमा पुस्तकालय वा प्रयोगशाला छैन। धेरै सरकारी कलेजहरू अस्थायी भवनहरूमा सञ्चालन भइरहेका छन्। गेजिङ कलेज धेरै वर्षदेखि एउटै भवनबाट सञ्चालन भइरहेको थियो। जबसम्म विपन्न विद्यार्थीहरूलाई गुणस्तरीय शिक्षा प्रदान गरिँदैन तबसम्म तिनीहरू महँगा निजी विद्यालयहरूबाट स्नातक गर्नेहरूसँग प्रतिस्पर्धा गर्न कहिल्यै विश्वस्त हुनेछैनन् ।
लोकतन्त्रको पचासौँ वर्ष मनाउँदै आए पनि , त्यहाँ व्यापक असमानता, भेदभाव र उत्पीडन छ। आम जनतालाई नागरिकको सट्टा 'प्रजा' -को रूपमा व्यवहार गरिँदै आएको छ। मानिसहरूले आफ्ना प्रतिनिधिहरूलाई आफ्ना समस्याहरूको प्रतिनिधित्व गर्ने व्यक्तिको रूपमा नभई उनीहरूलाई देवताका रूपमा हेर्छन्। त्यसकारण, साँचो लोकतन्त्र फस्टाउनका लागि मानिसहरू राजनीतिक रूपमा सचेत हुनु र आफ्ना अधिकार र शक्ति बुझ्नु आवश्यक छ । सङ्घर्ष जारी छ।
शङ्कर शर्मा सिक्किम प्रोग्रेसिभ युथ फोरम (SPYF) का संस्थापक र कार्यकारी सदस्य हुन्।
