रिन्छेन मोमोको नामले परिचित रिन्छेन भुटियासँगको अन्तर्वार्ता। उनले उद्यमशीलता, खानामा प्रयोग, आफ्नो यात्रामा सामाजिक सञ्जालको भूमिका र सिक्किममा रिन्छेन मोमो खोल्ने आफ्नो सपनाको बारेमा कुरा राखेका छन्।
एनपी: मलाई लाग्छ छ कि तपाईँले सुरु गर्दा रिन्छेन मोमो अहिले जस्तो थिएन। तपाईँले विशेष गरी जब एक्लै आफ्नै बलबुतामा कार्यक्रम गर्दै हुनुहुन्थ्यो, धेरै कठिनाइहरूको सामना गर्नुभएको हुनुपर्छ, के तपाईँ हामीलाई त्यो अस्थिर समयबाट कसरी बाहिर निस्कनुभयो भनेर बताउन सक्नुहुन्छ?
आरबी: जब मैले दुई वर्ष अगाडि मेरो क्लाउड किचन सुरु गरेँ, मलाई कसरी सुरु गर्ने भन्ने बारे कुनै जानकारी थिएन। मैले त्यसबेला नौकरी छोडेदेखि, म आर्थिक रूपमा सङ्घर्ष गरिरहेको थिएँ। कलकत्ता आउँदा, नौकरी बिना, परिस्थिति कठिन थियो। जब मैले त्यो क्लाउड किचन सुरु गरेँ, त्यो चरण साँच्चै गाह्रो थियो किनभने यदि तपाईँले बजारमा पसल खोल्नुभएको छ, उदाहरणका लागि - रिन्छेन मोमो बजारमा खोलिएको छ - तपाईँले साइनबोर्डहरू देख्न सक्नुहुन्छ। तर जब तपाईँ आफ्नै घरबाट क्लाउड किचन खोल्नुहुन्छ, मानिसहरूलाई तपाईँको क्लाउड किचनको अस्तित्वको बारेमा वा तपाईँ कुनै निश्चित ठाउँमा केहि बेच्दै हुनुहुन्छ भन्नेबारे थाहा हुँदैन। तपाईँको उत्पादन ग्राहकको फोनमा, इन्स्टाग्राम वा फेसबुकमा पुग्छ भनी सुनिश्चित गर्न, तपाईँले कडा परिश्रम गर्नुपर्छ। तपाईँले उनीहरूलाई थाहा दिनुपर्छ कि तपाईँ केहि बेच्दै हुनुहुन्छ र यदि ग्राहक इच्छुक छ भने, तिनीहरूले अर्डर गर्न र किन्न सक्छन्।
त्यो चरण मेरा लागि गाह्रो थियो। हरेक बिहान म उठेर यो आजको दिन म धेरै अर्डर गर्नेछु, र दिन राम्रो बित्नेछ भनेर आफूलाई प्रेरित गर्थेँ। यो अन्तमा कति मोमो बनाउँछु भन्ने बारेमा होइन किनभने मलाई थाहा छ कि मैले बनाउने मोमो बिक्री हुनेछैन। त्यतिबेला मलाई कसैले चिन्दैनथे। तर यो प्रेरणा थियो कि हरेक दिन म केही न केही गर्नेछु - म केही न केही पकाउनेछु।
मेरो व्यवसायमा मैले लागु गरेको पहिलो कुरा मार्केटिङ थियो। क्लाउड किचन चलाउँदा मार्केटिङ महत्त्वपूर्ण हुन्छ। जब मैले मेरो क्लाउड किचन सुरु गरेँ, म मोमो बनाउँदै थिएँ र सबै कुरा रेकर्ड गर्थेँ। म रेकर्ड गर्थेँ र मेरो जीवनशैली दर्शकहरूसँग साझा गर्थेँ। मोमोसँगै, म आफ्नै लागि आफै खाना पनि पकाउँदै थिएँ। त्यो चरणमा, मैले बनाएको र रेकर्ड गरेको सबै मोमो खेर जाँदै थियो। मलाई कुनै अर्डर आउँदैनथ्यो। म नजिकैका कार्यालयका सहकर्मीहरू र आफन्तहरूलाई सोधेर उनीहरू अर्डर गर्न सक्छन् भन्थेँ। म सानो ब्याचमा खाना पकाउने गर्थेँ, मेरा कार्यालयका सहकर्मीहरूका लागि खाना बनाउँदै आफै रेकर्ड गर्थेँ।
ती सुरुवाती रेकर्डिङहरू बिस्तारै मानिसहरूको फिडमा देखा पर्न थाले, र मानिसहरूले चासो देखाउँदै जाँदा मेरा भ्युजहरू पनि बढ्दै गए "उनी खाना पकाउँदैछन्!" -बिस्तारै मेरा भ्युजहरू पनि बढ्न थाले। मुखा-मुख विज्ञापन पनि बढ्दै गयो, र मैले मेरो खाना पठाएका कार्यालयका सहकर्मीहरू र उनीहरूका साथीहरूलाई पनि मेरो खाना मन पर्यो। र उनीहरूले महसुस गरे
कि उनीहरूले मेरो क्लाउड किचेनबाट राम्रो खाना अर्डर गर्न सक्छन्। बिस्तारै मैले धेरै अर्डरहरू पाएँ, र मेरो व्यवसाय बढ्न थाल्यो। मैले अनुभव गर्ने दैनिक निराशा बिस्तारै कम भयो। जब मैले एउटा अर्डर पाइन, मेरो प्रेरणा बढ्यो। एउटा अर्डर दुई भयो र त्यसपछि तिन भयो। बिस्तारै मैले धेरै अवसरहरू पाएँ, र भ्युजहरू पनि बढ्न थाले। यसरी व्यवसाय बढ्यो।
एनपी : हामी फरक देखिन्छौँ र सांस्कृतिक रूपमा पनि फरक । हामी पाहाडी मानिसहरूका लागि मौसम समायोजन गर्न गाह्रो छ, सिक्किमको तुलनामा मौसम आफैमा फरक र आर्द्र छ। नयाँ सहरमा समायोजन हुँदा तपाईँको अनुभव कस्तो रह्यो?
आरबी : जब म पहिलो पटक मेरो स्नातक अध्ययनका लागि कोलकाता आएँ, पहिलो चुनौती मौसम थियो। मैले पेलिङमा मेरो स्कुल पुरा गरेँ, जुन चिसो ठाउँ हो, र रावाङ्गलामा मेरो घर पनि चिसो ठाउँ हो। मलाई कसैले मलाई फ्रिजबाट निकालेर आगोमा हालेको जस्तो महसुस भयो। पहिलो महिना मेरा लागि गाह्रो थियो। मलाई घुलमिल हुन धेरै गाह्रो थियो। जब म कलेज जान्थेँ, कक्षाकोठामा पङ्खा हुन्थ्यो, तर म सधैँ उम्कने बाटो खोज्थेँ। म मलमा जान्थेँ (हाँस्दै)। मलाई सधैँ घर जान वा एटिएम जान मन लाग्थ्यो। जब म ती वातानुकूलित ठाउँहरूमा प्रवेश गर्थेँ, मलाई सिक्किम पुगेको जस्तो महसुस हुन्थ्यो। तर म सधैँ घुलमिल हुन सक्दो प्रयास गर्थेँ। दोस्रो कुरा खाना थियो। मलाई यहाँको खाना कहिल्यै मन परेन। हाम्रो सिक्किमेली खाना, स्वाद, र हामीले खाना बनाउने तरिका फरक छ। खानाका लागि पनि मलाई धेरै सङ्घर्ष गर्नुपर्यो। तर बिस्तारै, म पेइङ गेस्टबाट मेरी काकाकी बहिनीको घरमा सरेँ, र मैले आफ्नै खाना पकाउन थालेँ। यसरी म बिस्तारै मौसम र कलकत्तामा घुलमिल भएँ।
एनपी : तपाईँले एसएमआइटीमा अध्ययन गर्नुभयो, बिपिओ क्षेत्र र ब्याङ्किङ क्षेत्रमा काम गर्नुभयो, र त्यसपछि सिक्किमका लागि दुवै काम छोड्नु भयो।
आरबी : स्नातक गरेपछि, मैले बिपिओ क्षेत्रमा काम गरेँ, र मैले काम गरेको पहिलो कम्पनी कन्सेन्ट्रिक्स थियो, जहाँ मैले त्यहाँ लगभग डेढ वर्ष काम गरेँ। त्यसपछि, मैले उड्डयन क्षेत्रमा ग्राउन्ड स्टाफको रूपमा काम गरेँ। त्यसपछि म हैदराबाद सरेँ र लगभग दुई वर्ष एचएसबिसीमा काम गरेँ, तर जब कोभिड-१९ लकडाउन सुरु भयो, म सिक्किम फर्किएँ। म घरबाट काम गरिरहेको थिएँ, तर वाइफाइ जडान कमजोर थियो। म राभङ्लामा घरबाट काम गर्ने कामहरू पुरा गर्न सकिनँ। मलाई गाह्रो भयो, त्यसैले म घरबाट काम गर्न कोलकाता आउन बाध्य भएँ। म कोलकातामा घरबाट काम गरिरहेको थिएँ, जब मैले महसुस गरेँ कि यो
त्यो क्षेत्र होइन जहाँ म काम गर्न चाहन्छु। म आफ्नो जागिर छोडेर राभाङ्ला फर्किएँ।
एनपी : क्लाउड किचन सुरु गर्नुको कारण के थियो? के तपाईँलाई सधैँ खाना पकाउन रुचि थियो? निजी क्षेत्र छोडेर आफ्नै व्यवसाय सुरु गर्ने निर्णय किन गर्नुभयो?
तर खाना पकाउने मेरो रहर नै मेरो भाग्य थियो। जब म अफिसबाट थकित भएर घर आउँथें, म मेरो सिक्किमी खाना बनाउथेँ।
आरबी : मैले निजी क्षेत्रमा काम गर्नुको एउटै उद्देश्य थियो - म मेरो परिवारमाथि दबाब दिन चाहन्नथेँ। मेरो बुबाले तिन छोराछोरी हेरचाह गर्नुपर्थ्यो। म जेठी थिएँ, र मेरो कान्छो भाइ र बहिनी दुवै पढ्दै थिए। मेरी बहिनी पहिले नै बङ्गलोरमा पढ्दै थिइन्, र मेरो भाइ १२ औँ कक्षामा थियो, र मलाई लाग्यो कि यदि मैले मेरो बुबालाई दबाब दिएँ भने, उहाँलाई गाह्रो हुनेछ। उहाँ एकजना स्कुल शिक्षक हुनुहुन्छ। म शैक्षिक क्षेत्रमा राम्रो थिइनँ वा सरकारी जागिर पाउनका लागि विशिष्टता प्राप्त गर्न सकिनँ। त्यसैले, मैले सोचेँ कि म घरमै बस्नु भन्दा निजी क्षेत्रमा काम गर्छु। जब म निजी क्षेत्रमा काम गरिरहेको थिएँ म साँच्चै निराश थिएँ।
तर खाना पकाउने मेरो रहर नै मेरो भाग्य थियो। जब म अफिसबाट थकित भएर घर आउँथें, म मेरो सिक्किमी खाना बनाउथेँ। मेरा सबै अफिसका सहकर्मीहरूलाई मेरो घरमा पकाएको टिफिन खाना मन पर्थ्यो। त्यो दिन मैले के पकाएको थिएँ भनेर हेर्न उनीहरू सधैँ उत्साहित हुन्थे। मैले काम गर्ने सबै क्षेत्रका मेरा सबै अफिसका सहकर्मीहरूले अफिसको खाजा खाने समयमा मेरो मोमो चाखेका थिए। उनीहरू मेरो खाना पकाउन मन पराउँथे। खाना पकाउने कुरा मलाई सुरुदेखि नै मन पर्थ्यो। मेरो पालनपोषण मेरी आमाको परिवारमा भयो। म मेरो बाजे (हजुरबुबा) सँग हुर्केको थिएँ। र बोजु (हजुरआमा), जो नेपाली थिए। मैले उनीहरूबाट नेपाली खाना पकाउन सिकें - जस्तै आचार , नेपाली थाली, र सेल रोटी (चामलको रोटी)। मेरो बोजु घरमा खाना पकाउँछिन्, यद्यपि उनी अहिले बुढी भइसकेकी छिन्। जब मेरो बाजेले आफ्नो जागिर छोडे, मेरो बोजु खाना पकाएर घरलाई आर्थिक सहयोग गर्थिन्। उनले क्यान्टिन चलाउँथिन्। उनले खेताला (कृषि सहयोगी) र चालकहरूका लागि सडक किनारमा क्यान्टिन चलाउँथिन्, र मैले उनीबाट खाना पकाउने बारेमा धेरै कुरा सिकेँ। म मेरो बोजुबाट साँच्चै प्रेरित भएँ ।
एनपी: तपाईँले आफ्नो गुलाबी मोमोको कारणले सबैको ध्यान खिच्नुभयो। तपाईँले र्यापरमा रङ थप्न पालकी हरियो र बिट जस्तो गुलाबी प्रयोग गर्नुभयो । के तपाईँले केहि फरक प्रयास गर्नुभयो जुन काम गरेन, र त्यसले तपाईँलाई के सिकायो? तपाईँले खानामाथि कसरी प्रयोग गर्न थाल्नुभयो? हाम्रो खाद्य संस्कृतिमा एउटा निश्चित समृद्धि छ। लन्डनमा बस्ने मेरो काकाले एक पटक टिप्पणी गर्नुभएको थियो कि हामी नेपालीहरूले हाम्रो खानासित प्रयोग गर्दैनौं। तर तपाईँले प्रयोग गर्नुभयो र गुलाबी रङको मोमोको साथ आउनुभयो। तपाईँलाई त्यो विचार कसरी आयो, र के तपाईँले अन्य प्रयोगहरू पनि प्रयास गर्नुभएको छ?
आरबी: म पहिले नेपाली खाना र रेसिपीहरूमा धेरै प्रयोग गर्थेँ, र अझै पनि गर्छु। जब मैले रोज मोमोको प्रयोग गर्न थालेँ, धेरै प्रयासहरू गर्नुपर्यो। मैले सुरुमा कुनै रङको सामग्री बिना साधारण सेतो रङको कोटिङबाट सुरु गरेँ, त्यसपछि मैले गुलाबी मोमोबाट सुरु गरेँ, जुन राम्रो भएन। त्यसपछि मैले फोल्डहरूसँग प्रयोग गर्न थालेँ। जस्तो कि तिनीहरू भन्छन्, अभ्यासले
मानिसलाई उत्तम बनाउँछ। अन्ततः, यी दुई रङहरू मिले र फोल्डिङ र र्याप सुन्दर रूपमा आयो। यो मानौँ फोल्डिङ र र्याप बन्नु नै भाग्यमा थियो।
नेपाली खानाको प्रयोग गर्ने बारेमा तपाईँको प्रश्नको सन्दर्भमा, जब म नेपाली खानाको प्रयोग गर्छु, मानिसहरूले मलाई सधैँ ट्रोल गर्छन् कि म केहि सही तरिकाले गरिरहेको छैन। तर म यहाँ सामान्य परिकार पकाउन आएको होइन। हामीले हाम्रो खानाको प्रयोग गर्नुपर्छ। उदाहरणका लागि, छोइलालाई लिनुहोस् , जुन प्रायः कुखुराको छोइलासँग सम्बन्धित छ । हालसालै, मैले कटहरको छोइला प्रयोग गरेँ , अनि हाम्रा मानिसहरूलाई यो मन परेन र टिप्पणी गरे कि यो परिकार छोइला होइन। यो केही मानिसहरूको मानसिकता हो। त्यो वास्तविक छोइला नहुन सक्छ , तर म खानाको साथ प्रयोग गरिरहेको थिएँ। मेरो अवधारणा भनेको हाम्रो खाद्य संस्कृति सबै कुना-कुनामा पुग्नु पर्छ। यदि वर्तमान पुस्ताले पुग्ने प्रयास गरिरहेको छैन भने, अन्य समुदायहरूले हाम्रो खाद्य संस्कृतिको बारेमा कसरी थाहा पाउनेछन्? तपाईँले साधारण दैनिक खानालाई हाम्रो प्रामाणिक संस्कृतिको रूपमा देखाउन सक्नुहुन्छ, तर यदि तपाईँले कुनै निश्चित परिकार पकाउने तरिका परिवर्तन गर्न सक्नुहुन्छ वा कुनै परिकारको प्रयोग गर्न सक्नुहुन्छ भने, फरक स्वाद र फ्लेभर सिर्जना हुन सक्छ। त्यो मेरो लक्ष्य हो। जब म कुनै रेसिपी बनाउँछु, म सधैँ केहि नयाँ ल्याउने प्रयास गर्छु। यसले आगामी पुस्तालाई प्रेरणा दिन सक्छ।
एनपी: हालसालै, मोमोको विश्वव्यापीतापछि, नेपाली थाली पनि अन्य समुदायहरूमा प्रसिद्ध हुँदै गइरहेको छ। के तपाईँलाई लाग्छ हाम्रो संस्कृतिमा अन्य परिकारहरू छन्, जसलाई बढाएर फरक स्तरमा लैजान सकिन्छ? केही परिकारहरू के के हुन्, जुन हाल बेवास्ता गरिएका छन्, तर यदि पर्याप्त ध्यान दिइयो भने, अन्तर्राष्ट्रिय वा कम्तिमा भारतभित्र प्रशंसा गर्न सकिन्छ?
आरबी: सिक्किममा, हामीसँग भुटिया समुदायभित्र एउटा खाना छ, जसलाई छुर्पी भनिन्छ । हिमालयन कटेज चिजको रूपमा पनि चिनिन्छ। भारतभरि, जब म कटेज चिज प्रयोग गर्छु , उनीहरूलाई लाग्छ कि म पनिरको बारेमा कुरा गरिरहेको छु। तर छुर्पी पनीर भन्दा फरक हो। मलाई लाग्छ यदि हामी छुर्पीलाई हाइलाइट गर्न सक्छौँ भने अझ, यो पनिर भन्दा स्वस्थकर
विकल्प हो। यो मट्ठा प्रोटिनले भरिपूर्ण हुन्छ, तर पनिरमा दुध र मलाई (क्रिम) समावेश हुन्छ। त्यसैले म सधैँ छुर्पीको विज्ञापन गर्ने प्रयास गर्छु । अर्को खाना किनेमा (किण्वित भटमास) हो। पूर्वोत्तरका विभिन्न राज्यहरूमा गुन्द्रुक जस्ता किण्वित परिकारहरू छन्। (किण्वित पालुङ्गो)। त्यसैले मलाई लाग्छ छुर्पी त्यति प्रसिद्ध छैन तर यसलाई लोकप्रिय बनाउन सकिन्छ। फापर ( फापर ) लाई पनि लोकप्रिय बनाउन सकिन्छ।
एनपी: गत नोभेम्बरमा, सिक्किमका मुख्यमन्त्री पी एस गोलेले तपाईँलाई प्रशंसापत्रले सम्मान गर्नुभएको थियो। त्यो क्षण तपाईँका लागि व्यक्तिगत रूपमा कस्तो थियो र मुख्यमन्त्रीबाट मान्यता पाउँदा कस्तो महसुस भयो?
आरबी : व्यक्तिगत रूपमा, त्यो मेरा लागि ठुलो दिन थियो। मेरा आमाबाबु मसँगै हुनुहुन्थ्यो, र जब म त्यो पुरस्कार ग्रहण गर्दै थिएँ, म मेरी आमा र बुबालाई हेरिरहेको थिएँ - उहाँहरू धेरै भावुक हुनुहुन्थ्यो। उहाँहरूका लागि, उहाँहरूको छोराले मुख्यमन्त्रीबाट राज्य पुरस्कार ग्रहण गरिरहेको थियो - उहाँहरू धेरै गर्व गर्नुहुन्थ्यो। उहाँहरूको खुशीका लागि, त्यो दिन यति
अविस्मरणीय छ कि म यसलाई शब्दमा वर्णन गर्न सक्दिन। यो धेरै ठुलो कुरा हो।
एनपी : बधाई छ। यसले मलाई अर्को प्रश्नमा ल्याउँछ। सिक्किममा बेरोजगारीको समस्या छ। मैले सिक्किममा मेरा साथीहरूसँग यसबारे कुरा गरेँ। युवाहरूलाई तपाईँको सन्देश के हुनेछ - सुरक्षित जागिर रोज्नु होइन तर नजानिएकालाई पछ्याउनु? र यो प्रश्न उद्यमशीलताको प्रश्न हो, जसको तपाईँ एउटा अनुकरणीय मोडेल हुनुहुन्छ। यही कारणले गर्दा म तपाईँको अन्तर्वार्ता लिन चाहन्थें - उद्यमशीलताको प्रश्न। तपाईँ सिक्किमबाट बाहिर निस्केर राज्य बाहिर राम्रो गरिरहेको एकजना सफल सिक्किमी उद्यमीको राम्रो उदाहरण हुनुहुन्छ। सिक्किमका मानिसहरूलाई तपाईँको सन्देश के हुनेछ?
तपाईँले कडा परिश्रम गर्नुपर्छ। सरकारीजागिर को लागि पर्खिरहनु हुँदैन। जब म घर फर्कन्छु, म उनीहरूलाई सोध्छु, तपाईँ किन सरकारी जागिरको लागि पर्खिरहनुभएको छ? सिक्किममा धेरै सुन्दर ठाउँहरू छन्।
आरबी : पुरानो समयमा, मानिसहरूलाई संसार र बाहिरका अवसरहरूको बारेमा थाहा थिएन। सिक्किमका मानिसहरूका लागि, सरकारी जागिर मात्र सुरक्षित जागिर हो। यस बाहेक, सबै जागिरहरू बेकार मानिन्छन्। पहिले, जब म घर फर्कन्थें, यदि तपाईँ सरकारी जागिर गर्दै हुनुहुन्थ्यो भने, तपाईँले सम्मान पाउनुहुन्थ्यो। अन्यथा, तपाईँले पाउनुहुने थिएन। त्यो मानसिकता हामी साना बच्चाहरूदेखि नै हामीमा बसोबास गरिसकेको थियो। युवाहरूलाई मेरो सन्देश यो छ कि- परिवारले बुझेपछि उनीहरूले बुझ्नेछन् , किनकि पालनपोषण त्यही मानसिकता भित्र सर्त गरिएको छ। मैले केही भने पनि उनीहरूले बुझ्ने छैनन्। यदि समाज
परिवर्तन भएन भने, युवाहरूले यो सन्देश सुने पनि, तिनीहरूले एउटा कानबाट सुन्नेछन् र अर्को कानबाट निकाल्नेछन्।
नयाँ क्षेत्रहरूमा ठुलो सम्भावना छ। उदाहरणका लागि, पर्यटन। सिक्किमको मेरुदण्ड पर्यटन हो, जसले यसलाई विश्व नक्सामा स्थापित गरेको छ। यदि युवाहरूले पर्यटन सिके भने, तिनीहरूले मार्केटिङ पनि सिक्न सक्छन्। जब मैले मेरो कम्फर्ट जोन, मेरो कर्पोरेट जागिर छोडेँ - मैले आफ्नै व्यवसाय सुरु गरेँ। मेरो दिमागमा एउटा कुरा थियो। यदि मैले अहिले कडा परिश्रम गरिन भने, म मेरो व्यवसाय बढाउन सक्दिन। मैले कहिल्यै व्यवसाय सुरु गर्ने सोच बनाएको थिइनँ, तर मैले यो मार्केटिङ मार्फत यसको दायरा देखेँ। यो पुस्ताका लागि सजिलो छ, किनकि उनीहरूसँग इन्स्टाग्राम, फेसबुक र युट्युब जस्ता सामाजिक सञ्जालहरू उपलब्ध छन्। त्यसैले यो हाम्रो आवाज हो।
हामी जे पनि गर्न सक्छौँ। यदि तपाईँ पढाइमा राम्रो हुनुहुन्न भने, म जस्तै - तब उनीहरूलाई मेरो सन्देश यो हो कि तपाईँका लागि बाटो बन्द छैन। धेरै अवसरहरू छन्। तपाईँले कडा परिश्रम गर्नुपर्छ। सरकारी जागिरको लागि पर्खिरहनु हुँदैन। जब म घर फर्कन्छु, म उनीहरूलाई सोध्छु, तपाईँ किन सरकारी जागिरको लागि पर्खिरहनुभएको छ? सिक्किममा धेरै सुन्दर ठाउँहरू छन्। होमस्टे खोल्नुहोस् र चलाउनुहोस्। त्यहाँ खेतहरू छन्, तरकारीहरू उब्जाउनुहोस्। जब तपाईँ यो गर्दै हुनुहुन्छ, भिडियोहरू बनाउन सुरु गर्नुहोस्। जब मैले मेरो क्लाउड किचन सुरु गरेँ, म भ्लगिङ गर्दै थिएँ, सिकाउनका लागि होइन तर सिक्नको लागि, र साथसाथै मानिसहरू मसँग जोडिँदै थिए र केही सिकिरहेका थिए। त्यही कारणले गर्दा मानिसहरू मलाई पछ्याइरहेका छन्। मैले २४६ फलोअर्सबाट सुरु गरेको थिएँ र अहिले लगभग ६ लाख सब्सक्राइबरहरू छन्। तिनीहरू आँखा चिम्लेर पछ्याइरहेका छैनन्। तिनीहरूले मबाट केही पाइरहेका हुन सक्छन्। त्यसैले मेरो सन्देश यो हो- यदि तपाईँ केही गर्दै हुनुहुन्छ भने, तपाईँले प्रक्रियाको आनन्द लिनुपर्छ। केही सिक्नुहोस्। यदि मानिसहरूले तपाईँबाट केही सिकिरहेका छन् भने मानिसहरूले तपाईँलाई पछ्याउनेछन्। अन्यथा, तिनीहरूले तपाईँलाई सामाजिक सञ्जालमा पछ्याउने छैनन्।
एनपी : म एउटा अर्को प्रश्न सोध्न चाहन्छु। यदि हामी तपाईँलाई चिन्छौँ भने, हामी तपाईँलाई इन्स्टाग्राम मार्फत चिन्छौँ । यो खाना र सामाजिक सञ्जालको एउटा रोचक मिश्रण हो। तपाईँले भनेझैँ, तपाईँ सामाजिक सञ्जालमा शिक्षक हुनुहुन्छ, र मानिसहरूले तपाईँको भिडियोहरू मार्फत खानाको बारेमा सिकिरहेका छन्। तर मलाई लाग्छ तपाईँसँग, यो दुई-तर्फी प्रक्रिया हो - किनकि मैले मानिसहरूलाई तपाईँको भ्लगहरूमा टिप्पणीहरू पठाउँदै - तपाईँलाई सुझावहरू दिइरहेको देखेको छु। तपाईँ तिनीहरूबाट पनि सिक्दै हुनुहुन्छ। तपाईँको खाना यात्रामा सामाजिक सञ्जालको भूमिका के रहेको छ?
आरबी : हालको परिस्थितिको लागि, कुनै पनि रेस्टुरेन्ट वा खाना जोइन्ट विज्ञापन मार्फत बाँच्न सक्षम हुनेछ - र त्यसबाट, मेरो मतलब इन्स्टाग्राम र फेसबुक हो। उदाहरणका लागि, यदि हामी गुलाब मोमोको बारेमा कुरा गर्छौं भने - गुलाब मोमो इन्स्टाग्राम मार्फत प्रसिद्ध भयो। गुलाब मोमो बनाउने प्रक्रिया, मैले यसलाई कसरी बनाएँ - म इन्स्टाग्राम मार्फत मानिसहरूलाई सिकाउने गर्थें। म इन्स्टाग्राम मार्फत व्यापार गर्थें। मानिसहरूले इन्स्टाग्राम मार्फत मेरो गुलाब मोमो अर्डर गर्थे। बिस्तारै र बिस्तारै, इन्स्टाग्राम ग्राहकहरू मेरो नियमित ग्राहक भए। त्यसपछि, मैले मेरो पहिलो खुला भान्छा खोले। मैले इन्स्टाग्राममा खुला भान्छाको विज्ञापन गरेँ। जब मेरो खाना इन्स्टाग्राममा भाइरल भयो, मानिसहरू आउन थाले - तपाईँहरू सबै जस्तै। त्यसैले तपाईँले बुझ्न सक्नुहुन्छ कि इन्स्टाग्राम व्यवसायको लागि कति महत्त्वपूर्ण छ, विशेष गरी खानामा। त्यसैले सामाजिक सञ्जाल कुनै पनि व्यवसायका लागि महत्त्वपूर्ण छ चाहे त्यो खाना होस् वा कपडा।
एनपी: सिक्किमको बारेमा के छ?
आरबी: सिक्किम (हाँस्दै)। मेरो एउटा सपना छ। म तपाईँ मार्फत यो कुरा साझा गर्न चाहन्छु कि जब म थकित वा निराश हुन्छु, म मेरी आमालाई भन्छु कि म रिन्छेन मोमोलाई मेरो गृहनगर फिर्ता ल्याउन चाहन्छु। र मेरी आमा भन्नुहुन्छ, "हामी तयार छौँ। हामी रिन्छेन मोमोलाई राभाङ्गलामा राख्न चाहन्छौँ।" त्यो मेरो भविष्य हो। म मेरो ब्रान्ड सिक्किममा ल्याउन चाहन्छु। तर मलाई अवसर मिलिरहेको छैन। जब म हाम्रो मुख्यमन्त्रीलाई भेटेँ, उहाँले मलाई फिर्ता आउन र मेरो ब्रान्डलाई मेरो घर फिर्ता ल्याउन सुझाव दिनुभयो। यदि म आफ्नो गृहनगर फर्कन र रिन्छेन मोमोलाई सिक्किम फिर्ता लैजान सकें भने यो मेरो लागि आशिर्वाद
हुनेछ। मेरो नाम - म जे गर्दैछु त्यो सबै मेरो गृहनगरमा जरा गाडिएको छ। प्रत्येक रेसिपी मलाई मेरी हजुरआमाले सिकाउनुभएको थियो, र उहाँहरू सिक्किममा हुनुहुन्छ। यो सिक्किमबाट बिरुवा ल्याएर कोलकातामा रोप्नु जस्तै हो, र बिरुवा यहाँ बढिरहेको छ, तर जरा त्यहाँ छ।
एनपी : भान्साकोठा पछाडि, कर्मचारीहरूको पछाडि, इन्स्टाग्रामको पछाडि - तपाईँलाई के गर्न मन पर्छ, र तपाईँ कसरी आराम गर्नुहुन्छ?
आरबी : मलाई बागवानी मन पर्छ।
एनपी: कोलकाताको लेक मलमा तपाईँको ३५ सिट भएको रेस्टुरेन्ट छ। तपाईँको अर्को लक्ष्य र योजना के छ? यो विस्तार गर्ने हो कि यो मोडेललाई अन्य राज्यहरूमा लैजाने हो? आरबी: हामीले अहिलेसम्म निर्णय गरेका छैनौँ। तर हामी रिन्छेन मोमोलाई कोलकाताभन्दा बाहिर अन्य राज्यहरूमा विस्तार गर्ने योजनामा छौँ। मानिसहरूले हामीलाई इन्स्टाग्राम मार्फत चिन्छन्, र विभिन्न सहरका मानिसहरू सोध्छन्, "तपाईँ हाम्रो सहरमा किन खोल्नुहुन्न?" यसबाहेक, मलाई आसाम, सिलिगुडी र सिक्किम जस्ता उत्तरपूर्वी राज्यहरूबाट धेरै डिएमहरू आउँछन्। जब मैले सुरु गरेँ, म एक्लै थिएँ, तर अब मेरो एउटा टोली छ। केही मानिसहरूले सञ्चालन गरिरहेका छन्, र केहीले विज्ञापन गरिरहेका छन्। हामी योजना बनाइरहेका छौँ तर हामी यसलाई ढिलो लिइरहेका छौँ। हामी सबैलाई फ्रान्चाइजी दिन र हाम्रो स्वाद बिगार्न चाहँदैनौं। यदि हामीले विभिन्न ठाउँहरूमा फ्रान्चाइजीहरू दियौँ भने, हामीले प्रामाणिक स्वाद गुमाउन सक्छौँ वा हाम्रा ग्राहकहरू गुमाउन सक्छौँ । हामी यसलाई ढिलो लिइरहेका छौँ, तर हामी अन्य सहरहरूमा पनि विस्तार गर्ने योजनामा छौँ। हो, धेरै, चाँडै।
एनपी : तपाईँको कुकुरको बारेमा पनि केही प्रश्नहरू छन्।
आरबी : म जेलीलाई कुकुर मान्दिन। उनी मेरी छोरी जस्तै हुन्। उनी मेरी साथी हुन्। जब मैले मेरो यात्रा सुरु गरेँ, उनले मेरा भिडियोहरूमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेकी थिइन्। मानिसहरू उनको लागि पागल छन् (हाँस्छन्)। मानिसहरूले उनलाई मभन्दा बढी माया गर्छन्! तिनीहरू सन्देश दिइरहन्छन्, "जेली कहाँ छ?" धेरै मानिसहरू उनलाई हेर्न मात्र आउँछन्। त्यही कारणले गर्दा हामीले त्यो रिन्छेन मोमोको लोगो बनायौँ, यसलाई बनाउन हामीलाई अलि समय लाग्यो (मलाई पेपर नेपकिनमा लोगो देखाउँछ)। हामी एउटा सामान्य लोगो डिजाइन गरिरहेका थियौं - म उभिरहेको थिएँ, मोमो समातेर। तर त्यहाँ केही हराइरहेको थियो। त्यसपछि हामीले लोगोमा जेलीलाई पनि समावेश गर्ने निर्णय गर्यौँ। र त्यसैले आज, मलाई लाग्छ कि हामीसँग यहाँ यो छ - जेली। त्यसैले , उनले लोगो पुरा गरिन् र यो सम्झना जस्तै छ।
एनपी : के तपाईँसँग अर्को सहरमा विस्तार गर्ने कुनै योजना छ?
आरबी : वास्तवमा, मेरो विभिन्न सहरहरूमा विस्तार गर्ने धेरै योजनाहरू छन्। म विस्तार नगर्नुको एक मात्र कारण यो हो कि जब तपाईँ धेरै विस्तार गर्नुहुन्छ, स्वाद हराउँछ। किनभने म विभिन्न सहरहरूमा पुग्न सक्षम हुनेछैन। मानिसहरूले त्यो सम्बन्ध पनि गुमाउनेछन्। यहाँ, मानिसहरू खाना खान होइन, आउँदैछन्। उनीहरूलाई "रिन्छेनलाई भेटौँ" जस्तो महसुस भइरहेको छ। त्यसैले मैले खानासँग एउटा कथा बनाएको छु। आज, यदि तपाईँ मेरो खानाको बारेमा कुरा गर्नुहुन्छ भने, मेरो खाना तपाईँले नियमित रूपमा खानुहुने खाना जस्तै हो जुन अरू मानिसहरूले बेचिरहेका छन्। तर जब म सोच्छु, जब तपाईँ खाना तयार गर्दै हुनुहुन्छ, हामीले ग्राहकको लागि हाम्रो खाना तयार गर्नुपर्छ, जसले पाँच इन्द्रियहरूलाई छुन्छ। मानिसमा पाँच इन्द्रियहरू छन्। पहिलो आँखा हो। जब तपाईँ खाना देख्नुहुन्छ, खाना आकर्षक हुनुपर्छ। र दोस्रो, जब तपाईँ खाना तयार गर्दै हुनुहुन्छ, त्यहाँ एउटा
कथा हुनुपर्छ। जस्तै मेरो कथा छ, जुन गुलाब मोमोको हो। र तेस्रो कुरा यो हो कि तपाईँ कहिले महसुस गर्दै हुनुहुन्छ र कहिले चाख्दै हुनुहुन्छ। स्वाद पनि महत्त्वपूर्ण छ। र चौथो, तपाईँ अनुभव लिइरहनुभएको छ। हामी खानाको आनन्द लिन चाहँदैनौँ , हामी तपाईँलाई अनुभव पनि दिन चाहन्छौँ। र आज मेरो ठाउँमा तपाईँले सिर्जना गर्नुभएको सम्झना।
एनपी : यति धेरै उत्साह र रचनात्मकता कहाँबाट आउँदैछ ?
आरबी : मैले आफैलाई वाचा गरेको छु कि म हरेक दिन पोस्ट गर्नेछु। त्यसैले यदि तपाईँले मेरो इन्स्टाग्राम हेर्नुभयो भने, रिन्छेन मोमो होइन तर भ्लगिङ किचेन, म हरेक दिन एउटा रिल पोस्ट गर्दैछु। म यो याद गर्दिन। म हरेक दिन नयाँ रेसिपीको साथ पोस्ट गर्दैछु। तपाईँले विश्वास गर्नुहुने छैन, जब म बिहान नौ बजी उठ्छु, म मेरो ओछ्यानबाट उठ्न सक्दिनँ। मलाई आफैलाई धकेल्नु पर्छ। मलाई आफैलाई तान्नु पर्छ किनभने दिनको अन्त्यमा, म पनि धेरै मानिसहरू जस्तै हुन्छु। म अल्छी हुन्छु। जब म मेरो इन्स्टाग्राम खोल्छु, म सन्देशहरू र डिएमहरू मार्फत जान्छु। मानिसहरू धेरै उत्साहित हुन्छन्। तिनीहरू भन्छन्, "यो बनाउनुहोस्वा त्यो बनाउनुहोस्।" मलाई धेरै सुझाउहरू आउँछन्। मलाई पछ्याउने मानिसहरू, म तिनीहरूलाई फलोअर्स भन्दिन। म तिनीहरूलाई शुभचिन्तक भन्छु। तिनीहरूले मलाई एक निश्चित रेसिपी प्रयास गर्न सुझाव दिन्छन्। "तपाईँ त्यो प्रयास गर्नुहोस्।" केही मानिसहरूले मलाई शाब्दिक रूपमा रेसिपीहरू पठाउँछन् र केही मानिसहरूले मलाई सामग्रीहरू पठाउँछन्।
जब मैले मेरो " भारत का स्वाद " एपिसोड सुरु गरेँ, विभिन्न राज्यका मानिसहरूले मलाई यो खाना, त्यो खाना पठाइरहेका थिए। त्यसैले, म धेरै, धेरै धन्य महसुस गर्छु।
हालसालै एन्टलीमा रहेको हाम्रो आउटलेट (कोलकाताको अर्को खुला भान्छाको आउटलेट) को भिडियो आएको थियो। हामी दुर्गा पूजाको समयमा गुलाबको मोमो संरक्षण गर्न सुरु गर्दै केही नयाँ कुरा सुरु गर्दै थियौँ। किनभने दुर्गा पूजाको समयमा हामीलाई धेरै अर्डरहरू आउँछन्। र हामी गुलाबको मोमो संरक्षण गर्न सक्दैनौँ। हामीले के गर्यौं भने गुलाबको मोमोलाई आधा बनाएर फ्रिज गर्यौँ। हाम्रो त्यो प्रयोग असफल भयो। किनभने जब हामीले जमेको गुलाबको
मोमोलाई बाफ दियौँ, किनकि यो गोलाकार हुन्छ, बरफ भित्र अड्किएको थियो र पग्लन धेरै समय लाग्यो। बाहिरी तह पकाइएको थियो, तर बरफ अझै भित्र जमेको थियो। दुर्भाग्यवश, एकजना फुड भ्लगरले एन्टलीमा त्यो गुलाबको मोमो खाए। म त्यहाँ उपस्थित थिइनँ र भ्लगरले धेरै नराम्रो इन्स्टाग्राम रिल बनाएर पोस्ट गर्यो।
आज, म जे छु, यो सबै तिनीहरूको कारणले हो। मलाई थाहा छ मेरो कडा परिश्रम छ। तर यो यस्तो छ कि मानिसहरूले ममाथि आफ्नो विश्वास राखेका छन्। तिनीहरूले मलाई अथाह माया गरेका छन्। म यो तपाईँलाई व्यक्त गर्न सक्दिन। म भाग्यमानी महसुस गर्छु। मलाई थाहा छैन मैले मेरो अघिल्लो जन्ममा के गरेँ।
उनले गत वर्ष दुर्गा पूजाको समयमा त्यो पोस्ट गरेका थिए र यसले धेरै भ्युज पाएनन्। उनले हालै डिसेम्बरमा युट्युबमा फेरि पोस्ट गरे तर यसले धेरै चर्चा पाएन। त्यसपछि उनले मेरो नाम प्रयोग गरेर त्यो रिल फेरि पोस्ट गरे, र एल्गोरिथ्ममा परेपछि यो भाइरल भयो। मलाई थाहा पनि थिएन कि रिल भाइरल भयो। मानिसहरूले त्यो रिल मसँग सेयर गरिरहेका थिए त्यसैले म डिएम-ले भरिएको थिएँ। मलाई एक दिनमा १००-२०० डिएम आउँथ्यो " अग्या (दाजु), एक जना तपाईँको रेस्टुरेन्टमा आएको छ र तपाईँको रेस्टुरेन्टको बारेमा यो भन्दैछ"। " भाइ , कोही तपाईँको रेस्टुरेन्टको बारेमा यो भन्दैछ।" " छोरा , यो तपाईँको रेस्टुरेन्टमा के भइरहेको छ।" मलाई धेरै धन्य महसुस भयो। रोज मोमोको बारेमा धेरै भावुक व्यक्तिहरू छन्। जब मानिसहरूले गुलाब मोमोको बारेमा नकारात्मक टिप्पणी गरिरहेका छन्, ती शुभचिन्तकहरू प्रभावित भइरहेका छन्। तिनीहरू नराम्रो महसुस गरिरहेका छन् र म यसलाई उचित ठहराउन चाहन्छु। त्यसैले तपाईँ इन्स्टाग्राम समुदाय यसरी निर्माण गर्दै हुनुहुन्छ। आज, म जे छु, यो सबै तिनीहरूको कारणले हो। मलाई थाहा छ मेरो कडा परिश्रम छ। तर यो यस्तो छ कि मानिसहरूले ममाथि आफ्नो विश्वास राखेका छन्। तिनीहरूले मलाई अथाह माया गरेका छन्। म यो तपाईँलाई व्यक्त गर्न सक्दिन। म भाग्यमानी महसुस गर्छु। मलाई थाहा छैन मैले मेरो अघिल्लो जन्ममा के गरेँ।
तर मानिसहरूबाट मैले पाएको माया र समर्थनले मलाई विश्वास पनि लाग्दैन। मानिसहरू यहाँ खाना खान आउँछन्, र यो एउटा रेस्टुरेन्ट हो, त्यसैले गल्तीहरू अवश्य हुन्छन्। तर तिनीहरूले कहिल्यै गुनासो गर्दैनन्। तिनीहरूले दिनको विशेष मुद्दाको बारेमा सन्देश छोड्छन्वा मलाई डिएम गर्छन्। कृपया गएर यो मुद्दा हेर्नुहोस्। इन्स्टाग्राम शुभचिन्तकहरूको समुदाय हो । वर्तमान पुस्ता भ्युको पछि दौडन्छ। भ्युले वास्तवमा फरक पार्दैन। तपाईँलाई भ्युका लागि फलोअर्सको आवश्यकता पर्दैन। उदाहरणका लागि, यदि तपाईँले इन्स्टाग्राम भिडियो जारी गर्नुभयो भने, यदि एल्गोरिथ्मले यसलाई समात्यो भने तपाईँले २०-३० लाख भ्यु पाउनुहुनेछ। नेपालमा हालै भएको विरोध प्रदर्शन जस्तै, नेपालबाट पोस्ट गर्ने जो कोहीले पनि भ्यु पाइरहेको थियो किनभने एल्गोरिथ्मले भिडियोलाई मानिसहरूमा पुर्याइरहेको थियो। तर जब तपाईँ केही गर्दै हुनुहुन्छ र मानिसहरूलाई प्रेरित गर्दै हुनुहुन्छ, तपाईँ समुदाय निर्माण गर्दै हुनुहुन्छ। र जब तपाईँ केवल पोस्ट गर्दै हुनुहुन्छ, तपाईँले भ्युहरू प्राप्त गर्दै हुनुहुन्छ; तर
तपाईँ समुदाय निर्माण गर्दै हुनुहुन्न। त्यो फरक हो।
एनपी: तपाईँ प्रशंसनीय काम गर्दै हुनुहुन्छ। धेरैजसो व्यवसाय मालिकहरूको नाफा-घाटाको साधारण मानसिकता हुन्छ। तर तपाईँ धेरै गहिरो सोच्दै हुनुहुन्छ। जस्तै रेस्टुरेन्ट तपाईँको विस्तार हो। तपाईँ केवल मोमो बेच्दै हुनुहुन्न, तर एउटा ब्रान्ड र अनुभव पनि।
आरबी: वास्तवमा, तपाईँले भनेको कुरा सत्य हो। तर यहाँ मार्केटिङले पैसा कमाउँछ। जब म भाइरल भएँ, मलाई धेरै अवसरहरू मिल्यो। मलाई हालै शार्क ट्याङ्कबाट एउटा प्रस्ताव आयो। तर हामी गएनौं किनभने हामी अहिले हाम्रो व्यवसायमा बाहिरी मानिसहरू प्रवेश गर्न चाहँदैनौँ। तपाईँ बसिरहेको यो रेस्टुरेन्ट मैले बनाएको छु, तर मैले कुनै ऋण लिएको छैन।
मैले कसैबाट मद्दत लिएको छैन। मैले क्लाउड किचनबाट सुरु गरेँ। बिस्तारै र बिस्तारै, म खुला किचनमा सरेँ, र म पैसा बचत गर्दै थिएँ। त्यसपछि मैले यो रेस्टुरेन्ट बिना कुनै ऋण बनाएँ। हरेक दिन, म मेरा कर्मचारीहरूसँग सिक्दै छु। तिनीहरू पेसेवर होइनन्, तर तिनीहरू हरेक दिन सिक्दै छन्। म बढ्दै जाँदा, म चाहन्छु कि अरूहरू मसँगै बढून्। मानिसहरू सोच्छन् कि तिनीहरू एक सफल व्यवसायी बन्नेछन्, धेरै नाफा कमाउनेछन्। तपाईँले आफ्नो मानिसहरूमा प्रयास नगरेसम्म तपाईँले कहिल्यै आफ्नो व्यवसाय बढाउन सक्नुहुन्न। तपाईँले आफ्नो मानिसहरूमा प्रयास गर्नुपर्छ, र ती मानिसहरूले तपाईँको व्यवसाय बढाउनेछन्। आज, म मेरो टोली बिना काम गर्न र मेरो व्यवसाय सञ्चालन गर्न सक्षम हुनेछैन। म एक्लै क्लाउड-किचेन चलाउन सक्षम हुनेछु। मलाई मेरा मानिसहरूमा प्रयास गर्न आवश्यक छ, र तिनीहरूले मेरो ब्रान्डमा प्रयास गर्नेछन्। यदि तपाईँ व्यवसायमा हुनुहुन्छ भने, तपाईँले सधैँ आफ्ना मानिसहरूमा ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्छ। त्यसपछि तपाईँको व्यवसाय बढ्नेछ।
अनि कुनै पनि क्षेत्रमा स्थिरता महत्त्वपूर्ण छ। यदि तपाईँ स्थिर हुनुहुन्न भने, तपाईँको कुनै पनि काम सफल हुनेछैन।
एनपी : तपाईँ एउटा विशेष ब्रान्ड बनाउँदै हुनुहुन्छ जुन अद्वितीय र अद्भुत छ।
आरबी : सिक्किमका धेरै मानिसहरूले मलाई भन्छन् कि म ग्राउन्डेड छु। मेरा धेरै फलोअर्स भएकाले म राजस्व कमाउन सक्छु। तर यसको मतलब यो होइन कि म पखेटा पाउँछु र उड्छु। मलाई कहिल्यै त्यस्तो लाग्दैन। जब म रिन्छेन मोमो रेस्टुरेन्ट वा खुला भान्छामा आउँछु, म सधैँ मानिसहरूको सेवा गर्छु। यसले मलाई धेरै ग्राउन्डेड महसुस गराउँछ। किनभने म यही ठाउँबाट हुर्किरहेको छु। म कहाँ हुर्केको छु भनेर म कहिल्यै बिर्सने छैन। जब मैले यो रेस्टुरेन्ट खोलेँ, मेरी आमा, बुबा र मेरी बहिनी आए र हामीसँग बजेट नभएकोले हामीसँग कुनै कर्मचारी थिएनन्। त्यसैले हामी आफै मानिसहरूको सेवा गर्थ्यौं, म मेरी आमा र मेरी
बहिनीसँगै पछाडि भाँडा माझ्थेँ। बिस्तारै, रेस्टुरेन्ट बढ्दै गयो। जब तपाईँ केही गर्दै हुनुहुन्छ, तपाईँ सधैँ आभारी हुनुपर्छ। तपाईँको भाग्यमा जे लेखिएको छ त्यो तपाईँलाई दिइनेछ। यो लेखिएको छ, त्यसैले यो तपाईँकहाँ आउनेछ, र तपाईँले आशा गुमाउनु हुँदैन। मलाई कहिल्यै थाहा थिएन कि धेरै ठाउँमा काम गरेपछि म यहाँ अवतरण गर्नेछु। किनभने यो मेरो भाग्यमा
लेखिएको थियो।
अनि कुनै पनि क्षेत्रमा स्थिरता महत्त्वपूर्ण छ। यदि तपाईँ स्थिर हुनुहुन्न भने, तपाईँको कुनै पनि काम सफल हुनेछैन। तर हाम्रा मानिसहरूले यदि उनीहरू एक्सपोजर पाउन सक्ने सहरहरूमा आए भने उनीहरूलाई बढी थाहा हुनेछ। कलकत्ता जस्ता ठाउँहरूमा, जब मैले मेरो क्लाउड किचन सुरु गरेँ, जब तपाईँ फरक राज्यबाट आउनुहुन्छ, मानिसहरूले तपाईँलाई फरक दृष्टिकोणले हेर्नेछन्। मानिसहरू मेरो क्लाउड किचनबाट मोमो लिन मेरो भाडाको अपार्टमेन्टमा आउँथे। तिनीहरू यसको बारेमा गुनासो गर्थे। "यी मानिसहरू चीन र नेपालबाट आएका छन् र यहाँ व्यवसाय सुरु गरिरहेका छन्।" म सिक्किमबाट हुँ, र सिक्किम भारतको एक भाग हो। म भारतको कुनै पनि भागमा व्यापार गर्न सक्छु। केही मानिसहरूले जातिवादको सामना गर्छन् र कहिलेकाहीँ आक्रामक भएर, भिडियो बनाएर र जातिवादको सामना गरेको गुनासो गरेर र समय बर्बाद गरेर प्रतिक्रिया दिन्छन्। म समय खेर फाल्दिन। म केवल हेर्छु। म मेरो समयको लागि पर्खन्छु, र त्यसपछि म मानिसहरूलाई देखाउँछु। आवश्यक पर्दा अगाडि बढ्नुपर्छ। बेकारको कुरामा आफ्नो ऊर्जा खेर फाल्नु हुँदैन। त्यसैले तपाईँले धैर्य गर्नुपर्छ। गौतम बुद्धले भनेझैं, "हिंसा कहिल्यै समाधान हुँदैन।" कडा परिश्रम गर्नुहोस् र तपाईँले आफ्नो लागि के हो त्यो पाउनुहुनेछ।
रिन्चेनको मोमो, कोलकाताको भित्री भागको एक झलक/सौजन्य: नवनीत सुब्ब
रिन्छेन मोमोको वातावरण खाना जत्तिकै आकर्षक छ - न्यानो बत्ती, खुसीको कुराकानी र दुर्गा पूजा मनाइरहेका ग्राहकहरू ग्राहकहरू खानको लागि त्यहाँ छैनन्; तिनीहरू मुस्कुराइरहेका छन्, गफ गरिरहेका छन्, र साँच्चै रमाइलो गरिरहेका छन्। रिन्छेनले सत्र जनाभन्दा बढी मानिसहरूलाई रोजगारी दिन्छन्, र यो स्पष्ट छ कि उनले आफ्नो जोश साझा गर्ने टोली बनाएका छन्। पछि, जब म मेरा साथीहरूसँग सेल्फी लिन फर्किएँ, मैले उनलाई व्यक्तिगत रूपमा प्रत्येक ग्राहकसँग संलग्न भएको देखेँ। मानिसहरू उनलाई देखेर साँच्चै खुसी भए, र मलाई सबैभन्दा बढी प्रभावित पार्ने कुरा के थियो भने कसरी सबैले उनलाई भेट्नु अघि नै चिनेका थिए। उनीसँग यो व्यक्तिगत न्यानोपन छ, सबैलाई देखिने र मूल्यवान महसुस गराउने यो तरिका। यो साक्षी दिन प्रेरणादायी छ - सफलता केवल वृद्धि वा संख्याको बारेमा होइन भन्ने सम्झना। यो तपाईँले सिर्जना गर्नुभएको आनन्द, तपाईँले जुन सम्पर्कलाई हुर्काउनु भयो, र तपाईँले बाटोमा उठाउनुभएका मानिसहरूको बारेमा हो।
डा. निर्वाण प्रधान कलकत्ता विश्वविद्यालयको नरसिंह दत्त कलेजमा सहायक प्राध्यापक हुन्। आफ्नो खाली समयमा, उनी धार्मिक आस्था, पदयात्रा र गहिरो कुराकानीमा रुचि राख्छन्।
तस्बिरहरू कलकत्ता विश्वविद्यालयको सिटी कलेज अफ कमर्स एण्ड बिजनेस एडमिनिस्ट्रेशनका सहायक प्राध्यापक डा. नवनीत सुब्बाले खिचेका हुन्।
